Gjergj Fishta
Vranina (Lahuta E Malcis)
Kanga E Katërt nga Lahuta E Malcis
Vrojti fjala ke Cetina
Valle! c'po ban mbi Shkje Vranina
Valle! c'po ban Vranina n'Shkje
rob tue xan e gjind tue pre
tue pre gjind, tue xane hajduka
qyshe se duel njaj Oso Kuka!
oso Kuka ' i burr Shkodrane
shoq per Shkoder, thone, s'ka lane
per kah besa e kah trimeria
qi zanate i ka shqipnia
kaleshan e sy-pergjakun
mje n'sylash e ka mustakun
ushton mali, thone, kur t'flase
dridhet fusha kah t'vikase
e kah t'dredhe te rrepte taga'n
thue se rr'feja shkrepe per ane
kaq vringellim ai shkon tu' i dhane!
edhe e ka nji "xheverdare"
"xheverdare" pushke vrastare
qi, ke t'laje syni i njerit
me te sy'n ia nxier skyfterit
Burre kaprroc e trim si Zana
thone me kemishe e bani nana
edhe, thone, ka le drangue
pse tri zemra i kane qillue
e pse i ka tri pupla t'arta
per nen krahe te armeve t'larta
prandej plumbi m'ta nuk ngulet
m'te tagani edhe perkulet
top me i ra shpirti s'i shkulet
Ky n'Vranine edhe ka xane
me njiqind e nji "breshane"
ku nji fjale e paska thane:
se per t'gjalle rodi i Shqiptarit
s'i bjen n'dore kurr Gospodarit
Fjala Knjazit n'vesh ka shkue
edhe Knjazi na asht idhnue
na asht ishnue kue e pa ndi
Thirrka Krenet e Malit t'Zi
njani ari, tjetri duhi
te gjith le sokola malit
e n'lendine n'kuvend rreshtue
ngerthye vet'llat m'shtek te ballit
fole u paska si tue ul'rue
ka dale fjala nper Cetine
se'i Shkodrane ka ra n'Vranine
n'ate Vranine, po, n'ate rranze suket
thone ka ra' i fare Oso Kuket
Kaleshan e kime-zi
gjak e zgjarm a ai syni i ti;
edhe i ka nji pare musteqe
kacarrel e leqe-leqe
qi me i mbrrijte mje n'flete t'sylanit
t'zez e t'trashe si dhana e krahit
Ky edhe, thone, ka le drangue
pushke as top mos m'e shinue
as tagan mos m'e varrue
e, po thone, se ka zatete
n'ate Vranine me dyqind vete
me dyqind fatosa t'ri
djelm te zgjedhun n'mal e n'veri
jo per duke e hijeshi
por per zemer e trimeri
qi e kane pushken tate e nane
Ky edhe i'fjale e paska thane
se per t'gjalle rodi i Shqiptarit
s'i bjen n'dore kurr Gospodarit...
Prap, po thone, se ky Oso Kuka
paska xanun do hajduka
do i ka xane e do i ka pre
s'len me ra ma Shkja n'ate dhe
Cubat vete i pace ndersy
t'zeze vraninen per me mesy
vrase e pre mos me ia ndale
vec me Turk si t'nisi fjale
pse Moskovi e ka pleqnue
Shqiptarine ne me na leshue
m'Rozafat e m'Kishe decane
ku do t'mbrrije megja serbjane
per me u gjetun Cernegora
me Serbi bashke dora -dora.
Kujtoj keq s'na kishte ra
Shqipnine tjeter kane me e da
Bullgaria e ajo Greqia
Pse mbasi Shkjete e Ballkanit
t'kene pushtue toket e Sulltanit
e marre t'kene do skele detit
te kene lidhe bese ndermjet vetit
ka m'iu dhane Shkjenise e mbara
ka m'u shtrue ura perpara
det e m'det m'u hap Moskovi
ka m'iu kthye Krajlnive hovi
Por qe tash, mbasi ka zane
n'ate Vranine ky burre Shkodrane
nuk po dij se kah t'ia mbaje
drue s'm' ka mbete per sot uzdaje
se i pushtoj toket e Shqiptarit
si e kam pase fjalen e Carit!
Keshtu tha Knjazi i Malit t'Zi
Krenet po rrijshin tue ndi
tue e ndie e tue mendue
se shka Knjazi ish'tue ligj'rue
per shqipni e per Shqipetare
Kur qe Mirkja, krenesh se pare
po i thote Knjazit:" Gospodar",
fjala e Carit n'udhe s'do lane
pse ka dale nji burre Shkodrane
n'ate Vranine, n'ate t'zeze krahine
n'breg t'Liqenit, n'ate kodrine
Pse po kje se ky Oso Kuka
po asht nji njeri qi e mban buka
n'mos e marret pushka e kurrkuje
(mjaft qi, i mjeri, mund ta gjueje!)
ka m'e marre nji pushke vrastore
pushka e babes "letine mizore"
qi der' m'sot mue s'm'ka koritun
pse edhe n'Turk ajo asht vaditun...
Vec po e xame se kete Shkodrane
gjalle as deke s'po mujme m'e zane
me gjith keta nuk don me thane
se na s'e pushtojme Shqipnine.
Malazezte te gjithe e dijne
se n'Shqipni ka djelm si Zana
qi ma t'fort s'po t'i ban nana.
Me arme n'dore, si thome na, le
ane e kand permende mbi dhe
per trimeni, per bese e Fe
e prandej p'r'i dite Shqipnia
s't'bjen n'dore, besa, lum zotni
Por me kohe e me dredhi
me u kape mundet Mali i Zi
m'Teqe t'Krujes e m'Kishe Decane
ku do t'mbrrije megja serbjane
Pse tue kene se ka filli
n'Shqiptari sot m'kambe me u vu
muhaxhire e Anadolli
gjind t'pa plang edhe t'pa shpi
qi nuk dijne se shka u kje i Pari
Zot e Mbret per t'cilt asht ari
e u lane m'anesh dyeret bujare
dyeret bujare t'tokes shqiptare
njata Krene e kapitana
Bajraktare, trima si Zana
t'mesuem per Mbret dhe dhanun jeten
t'mesuem per vend me shkri ata veten
per kete bese kallxou kuleten
se Shqipnine ke m'e pushtue
para se te keshe mendue
Prandej xen tash, "Gospodar"
me qite fitme nder Shqiptare
pse me kohe e dhelpeni
ke m'u ba Krajl mbi Shqipni
Edhe ndoshta mbi Serbi...
Por na as tash haru s'po rrijme
se ma shpejt n'Vranine po bijme
me u perpjeke me ate Turk Shkodrane
Un po t'bie me Cetinjane
Cetinjane nja shtateqind vete
qi per gja se bajne kete jete
si me deke ashtu me mbete
Mandej t'bjere Gjukoviq Pera
me nja katerqind pushke tjera
katerqind Bioca t'ri
qi jane Ora e malit t'Zi
Kam uzdaje se me keto ceta
n'suke t'Vranine un porsa t'veta
kam me ngule n'te "Trobojnicen"
kam m'ia vu Osos "kapicen"
n'kjofte se kryet s'ia pret tagani
si n'Cetine ka dalun zani...
Pse perndyshej, kam m'ia pru
Kryet n'Cetine, t'ngulun m'nji hu...
Keshtu tha Mirkja, Kapitani
ver me goje kush ma nuk bani
Atehere Knjazi i Malit t'Zi
merr e u thote: Sokola t'mi
bini pra, n'Vranine me ushtri
me sa t'dueni ushtare te ri
por Vraninen ma pushtoni
Osos kryet por m'ia shkurtoni
Sa per fitme e per ngatrresa
m'i leni mue, perse, qebesa
me pak pare e tue gerga
ate e bir un kam me da
jo se ma bajraqe e fise
qi, cese mora mend e shisem
un t'bashkuem mend nuk i mbaje...
Oh! po, tash mund t'keme uzdaje
se Serbia e Cernegora
kane me u gjetun dora-dora
me Greqi e me Bullgari
si n'Moskov a ba pleqni
Por Vraninen ma pushtoni!
Osos kryet por m'ia shkurtoni!
Foli Knjazi e Krenet u dane
e n'Vranine, mbi "xhebehane"
zu me kerrkoke nji sorre kob-zane
Deh! moj Zane, pashe njato kroje
pashe currilat neper prroje
pashe bylbylat e pranveres
e pashe t'amblin fllad te eres
e p'r ate voes, qi bje prej qielli
a pashe lulet drandofille
deh! m'kallzo a po t'vjen keq
se e dau Knjazi sot nder Pleq
trup nji ushtri n'Vranine me cue
Osos kryet per m'ia shkurtue?
Mue m'u keputshin fletet e krah'e
mue m'u bashin prozhmet rrahe
mue m'u shuejshin kange e valle
kange e valle edhe zavalle
mbi njato rudina t'buta
per mjedis m'u plaste lahuta
n'paca dhimbe a kurrnji grime
pse po i pritet Osos Kry't
pse po i erren te dy syte
krye n'Shqipni mos mbetet pa u pre
n'kjofte se n'shekull ai ka le
per me u vu mbi te "kapica"
me njate shkrole qi e shkroi Nikica!
Por m'lingon mue shpirti e zemra
shtati, m'dridhet mje ke thembra
ke po ndje un kob te ri
qi i ka mbete sot Malit t'Zi
per me da t'mjeren Shqipni
ku ekane le e ku jane perkundun
prej kah shek'llin e kane tundun
Burri, Leka e Kastriota
para t'cilve shuete bota
e Shqiptaret posi t'hutue
me duere n'ije rrijne tue shikjue
thue se ' mend qiella e ka da
rob me ndejun keta nen Shkja
m'iu shtrue Knjazit dheu i Shqiptareve
shtrej fitue me gjak t'Pareve!...
Ehu! mallkue kjofte njaj n'Shqipni
kjofte mallkue, po, a plak a i ri
qi per Mbret e per Liri
s'cohet sot me arme mizore
s'lidhet sot me bese arbnore
per me dhane ma para jeten
per me shkri ma para veten
se me ra fisi i Shqiptarit
n'thoj t pangishem t "Gospodarit"
Shka? a thue n'kange se ka me u vu
se pa pushke e ndeje harru
i ra Knjazit n'dore Shqipnia
n'za kah besa e trimnia?
Jo, per Zotin! Para toka
e perpifte me male e boka
e me lume e fusha t'gjana
per te dielli u errte e hana!...
O zotnite e shqiptarise
o ju Krenet edhe t'Malsise
pashi ate Zot e ate emnin t'uej
mos lakmoni pares s'huej
sado vone me pase per t'shkue
mbi djelmt t'uej ka me gjikue!
E ju, t'cilve i Buk' ri i qielleve
u ka zgjedhun me i pri njerit
raves s'amshueme t't nalte Empirit
qi a' e lirise e e s'Drejtes pasqyra
kinje n'mend: per ju detyra
s'asht me mbambe vec gjuhet e hueja
s'asht me mjele vec delet t'ueja
por me ate Fe qi kem prej qillit
por me t'bardhen drite t'Ungjillit
mbrende dashtenine m'ua ndeze Shqipetareve
per kah gjuha e vendi i t'Pareve
qi Shqipnia t'jete e vetit
qi Shqiptaret t'sherbejne njaj Mbretit
qi per Mbret e troje t'veta
mos t'u dhimbset gjaj as jeta
por te desin, si Oso Kuka
qi asht tue deke, ehu! n'ate suka!
Vrojti fjala ke Cetina
Valle! c'po ban mbi Shkje Vranina
Valle! c'po ban Vranina n'Shkje
rob tue xan e gjind tue pre
tue pre gjind, tue xane hajduka
qyshe se duel njaj Oso Kuka!
oso Kuka ' i burr Shkodrane
shoq per Shkoder, thone, s'ka lane
per kah besa e kah trimeria
qi zanate i ka shqipnia
kaleshan e sy-pergjakun
mje n'sylash e ka mustakun
ushton mali, thone, kur t'flase
dridhet fusha kah t'vikase
e kah t'dredhe te rrepte taga'n
thue se rr'feja shkrepe per ane
kaq vringellim ai shkon tu' i dhane!
edhe e ka nji "xheverdare"
"xheverdare" pushke vrastare
qi, ke t'laje syni i njerit
me te sy'n ia nxier skyfterit
Burre kaprroc e trim si Zana
thone me kemishe e bani nana
edhe, thone, ka le drangue
pse tri zemra i kane qillue
e pse i ka tri pupla t'arta
per nen krahe te armeve t'larta
prandej plumbi m'ta nuk ngulet
m'te tagani edhe perkulet
top me i ra shpirti s'i shkulet
Ky n'Vranine edhe ka xane
me njiqind e nji "breshane"
ku nji fjale e paska thane:
se per t'gjalle rodi i Shqiptarit
s'i bjen n'dore kurr Gospodarit
Fjala Knjazit n'vesh ka shkue
edhe Knjazi na asht idhnue
na asht ishnue kue e pa ndi
Thirrka Krenet e Malit t'Zi
njani ari, tjetri duhi
te gjith le sokola malit
e n'lendine n'kuvend rreshtue
ngerthye vet'llat m'shtek te ballit
fole u paska si tue ul'rue
ka dale fjala nper Cetine
se'i Shkodrane ka ra n'Vranine
n'ate Vranine, po, n'ate rranze suket
thone ka ra' i fare Oso Kuket
Kaleshan e kime-zi
gjak e zgjarm a ai syni i ti;
edhe i ka nji pare musteqe
kacarrel e leqe-leqe
qi me i mbrrijte mje n'flete t'sylanit
t'zez e t'trashe si dhana e krahit
Ky edhe, thone, ka le drangue
pushke as top mos m'e shinue
as tagan mos m'e varrue
e, po thone, se ka zatete
n'ate Vranine me dyqind vete
me dyqind fatosa t'ri
djelm te zgjedhun n'mal e n'veri
jo per duke e hijeshi
por per zemer e trimeri
qi e kane pushken tate e nane
Ky edhe i'fjale e paska thane
se per t'gjalle rodi i Shqiptarit
s'i bjen n'dore kurr Gospodarit...
Prap, po thone, se ky Oso Kuka
paska xanun do hajduka
do i ka xane e do i ka pre
s'len me ra ma Shkja n'ate dhe
Cubat vete i pace ndersy
t'zeze vraninen per me mesy
vrase e pre mos me ia ndale
vec me Turk si t'nisi fjale
pse Moskovi e ka pleqnue
Shqiptarine ne me na leshue
m'Rozafat e m'Kishe decane
ku do t'mbrrije megja serbjane
per me u gjetun Cernegora
me Serbi bashke dora -dora.
Kujtoj keq s'na kishte ra
Shqipnine tjeter kane me e da
Bullgaria e ajo Greqia
Pse mbasi Shkjete e Ballkanit
t'kene pushtue toket e Sulltanit
e marre t'kene do skele detit
te kene lidhe bese ndermjet vetit
ka m'iu dhane Shkjenise e mbara
ka m'u shtrue ura perpara
det e m'det m'u hap Moskovi
ka m'iu kthye Krajlnive hovi
Por qe tash, mbasi ka zane
n'ate Vranine ky burre Shkodrane
nuk po dij se kah t'ia mbaje
drue s'm' ka mbete per sot uzdaje
se i pushtoj toket e Shqiptarit
si e kam pase fjalen e Carit!
Keshtu tha Knjazi i Malit t'Zi
Krenet po rrijshin tue ndi
tue e ndie e tue mendue
se shka Knjazi ish'tue ligj'rue
per shqipni e per Shqipetare
Kur qe Mirkja, krenesh se pare
po i thote Knjazit:" Gospodar",
fjala e Carit n'udhe s'do lane
pse ka dale nji burre Shkodrane
n'ate Vranine, n'ate t'zeze krahine
n'breg t'Liqenit, n'ate kodrine
Pse po kje se ky Oso Kuka
po asht nji njeri qi e mban buka
n'mos e marret pushka e kurrkuje
(mjaft qi, i mjeri, mund ta gjueje!)
ka m'e marre nji pushke vrastore
pushka e babes "letine mizore"
qi der' m'sot mue s'm'ka koritun
pse edhe n'Turk ajo asht vaditun...
Vec po e xame se kete Shkodrane
gjalle as deke s'po mujme m'e zane
me gjith keta nuk don me thane
se na s'e pushtojme Shqipnine.
Malazezte te gjithe e dijne
se n'Shqipni ka djelm si Zana
qi ma t'fort s'po t'i ban nana.
Me arme n'dore, si thome na, le
ane e kand permende mbi dhe
per trimeni, per bese e Fe
e prandej p'r'i dite Shqipnia
s't'bjen n'dore, besa, lum zotni
Por me kohe e me dredhi
me u kape mundet Mali i Zi
m'Teqe t'Krujes e m'Kishe Decane
ku do t'mbrrije megja serbjane
Pse tue kene se ka filli
n'Shqiptari sot m'kambe me u vu
muhaxhire e Anadolli
gjind t'pa plang edhe t'pa shpi
qi nuk dijne se shka u kje i Pari
Zot e Mbret per t'cilt asht ari
e u lane m'anesh dyeret bujare
dyeret bujare t'tokes shqiptare
njata Krene e kapitana
Bajraktare, trima si Zana
t'mesuem per Mbret dhe dhanun jeten
t'mesuem per vend me shkri ata veten
per kete bese kallxou kuleten
se Shqipnine ke m'e pushtue
para se te keshe mendue
Prandej xen tash, "Gospodar"
me qite fitme nder Shqiptare
pse me kohe e dhelpeni
ke m'u ba Krajl mbi Shqipni
Edhe ndoshta mbi Serbi...
Por na as tash haru s'po rrijme
se ma shpejt n'Vranine po bijme
me u perpjeke me ate Turk Shkodrane
Un po t'bie me Cetinjane
Cetinjane nja shtateqind vete
qi per gja se bajne kete jete
si me deke ashtu me mbete
Mandej t'bjere Gjukoviq Pera
me nja katerqind pushke tjera
katerqind Bioca t'ri
qi jane Ora e malit t'Zi
Kam uzdaje se me keto ceta
n'suke t'Vranine un porsa t'veta
kam me ngule n'te "Trobojnicen"
kam m'ia vu Osos "kapicen"
n'kjofte se kryet s'ia pret tagani
si n'Cetine ka dalun zani...
Pse perndyshej, kam m'ia pru
Kryet n'Cetine, t'ngulun m'nji hu...
Keshtu tha Mirkja, Kapitani
ver me goje kush ma nuk bani
Atehere Knjazi i Malit t'Zi
merr e u thote: Sokola t'mi
bini pra, n'Vranine me ushtri
me sa t'dueni ushtare te ri
por Vraninen ma pushtoni
Osos kryet por m'ia shkurtoni
Sa per fitme e per ngatrresa
m'i leni mue, perse, qebesa
me pak pare e tue gerga
ate e bir un kam me da
jo se ma bajraqe e fise
qi, cese mora mend e shisem
un t'bashkuem mend nuk i mbaje...
Oh! po, tash mund t'keme uzdaje
se Serbia e Cernegora
kane me u gjetun dora-dora
me Greqi e me Bullgari
si n'Moskov a ba pleqni
Por Vraninen ma pushtoni!
Osos kryet por m'ia shkurtoni!
Foli Knjazi e Krenet u dane
e n'Vranine, mbi "xhebehane"
zu me kerrkoke nji sorre kob-zane
Deh! moj Zane, pashe njato kroje
pashe currilat neper prroje
pashe bylbylat e pranveres
e pashe t'amblin fllad te eres
e p'r ate voes, qi bje prej qielli
a pashe lulet drandofille
deh! m'kallzo a po t'vjen keq
se e dau Knjazi sot nder Pleq
trup nji ushtri n'Vranine me cue
Osos kryet per m'ia shkurtue?
Mue m'u keputshin fletet e krah'e
mue m'u bashin prozhmet rrahe
mue m'u shuejshin kange e valle
kange e valle edhe zavalle
mbi njato rudina t'buta
per mjedis m'u plaste lahuta
n'paca dhimbe a kurrnji grime
pse po i pritet Osos Kry't
pse po i erren te dy syte
krye n'Shqipni mos mbetet pa u pre
n'kjofte se n'shekull ai ka le
per me u vu mbi te "kapica"
me njate shkrole qi e shkroi Nikica!
Por m'lingon mue shpirti e zemra
shtati, m'dridhet mje ke thembra
ke po ndje un kob te ri
qi i ka mbete sot Malit t'Zi
per me da t'mjeren Shqipni
ku ekane le e ku jane perkundun
prej kah shek'llin e kane tundun
Burri, Leka e Kastriota
para t'cilve shuete bota
e Shqiptaret posi t'hutue
me duere n'ije rrijne tue shikjue
thue se ' mend qiella e ka da
rob me ndejun keta nen Shkja
m'iu shtrue Knjazit dheu i Shqiptareve
shtrej fitue me gjak t'Pareve!...
Ehu! mallkue kjofte njaj n'Shqipni
kjofte mallkue, po, a plak a i ri
qi per Mbret e per Liri
s'cohet sot me arme mizore
s'lidhet sot me bese arbnore
per me dhane ma para jeten
per me shkri ma para veten
se me ra fisi i Shqiptarit
n'thoj t pangishem t "Gospodarit"
Shka? a thue n'kange se ka me u vu
se pa pushke e ndeje harru
i ra Knjazit n'dore Shqipnia
n'za kah besa e trimnia?
Jo, per Zotin! Para toka
e perpifte me male e boka
e me lume e fusha t'gjana
per te dielli u errte e hana!...
O zotnite e shqiptarise
o ju Krenet edhe t'Malsise
pashi ate Zot e ate emnin t'uej
mos lakmoni pares s'huej
sado vone me pase per t'shkue
mbi djelmt t'uej ka me gjikue!
E ju, t'cilve i Buk' ri i qielleve
u ka zgjedhun me i pri njerit
raves s'amshueme t't nalte Empirit
qi a' e lirise e e s'Drejtes pasqyra
kinje n'mend: per ju detyra
s'asht me mbambe vec gjuhet e hueja
s'asht me mjele vec delet t'ueja
por me ate Fe qi kem prej qillit
por me t'bardhen drite t'Ungjillit
mbrende dashtenine m'ua ndeze Shqipetareve
per kah gjuha e vendi i t'Pareve
qi Shqipnia t'jete e vetit
qi Shqiptaret t'sherbejne njaj Mbretit
qi per Mbret e troje t'veta
mos t'u dhimbset gjaj as jeta
por te desin, si Oso Kuka
qi asht tue deke, ehu! n'ate suka!
Më shumë nga Gjergj Fishta
- Një Gjamë Dëshpërimi
- Mbi Vorr T'anton Xanonit (1915)
- Hymni I Flamurit Kombetar
- Shqipnia E Lirë
- Se Shqypnia U Rrudh E Vogel
- Te Kisha Shnjonit (Lahuta E Malcís)
- Preja (Lahuta E Malcis)
- Kuvendi I Berlinit (Lahuta E Malcis)
- Ali Pasha I Gusisë (Lahuta E Malcis)
- Lidhja E Prizrenit
- Mehmet Ali Pasha (Lahuta E Malcis)
- Lugati
- Cubat (Lahuta E Malcis)
- Dredha E Djallit (1908)
- Hija E Tanushes
- Poemë Satirike
Komente 1