Enigma "ku je" është rituali i përditshëm që e zgjon nënën e molisur nga dëshpërimi.
"Ku je, ku je?" Pyesin edhe sytë e zbardhur nga kripa e lotëve.
Ka vite që nëna pret djalin e saj. Cdo ditë zgjohet me shpresën e bukur se do ta shohë atë në derë. Cdo ditë herët në agim ngrihet si rrufe nga shtrati i ftohtë, e nxitimthi del në rrugën e madhe të shohë se mos ai biri saj po vjen. Shkon sërish po tek ai vend ku e përcolli herën e fundit në kurbet. Ulet, e prek dheun me duart e saj i përkëdhel edhe ata tre gurë shekullorë ndanë rrugës ku i biri qëndroi pak e ia shtrëngoi fort grykën trastës së ushqimit, bisedon e flet me to, i pyet se kur do i kthehet djali, pastaj, i hakërrehet atyre sikur të ishin qenje të gjalla. Mbështetet mbi to sikur ka vendosur kokën mbi supin e birit, e humbet larg larg si në agoni vdekje..
Era e ftohtë e vjeshtës që frynë nuk e njeh dhimbjen e nënës.Ajo nervoze ngre pluhurin dhe gjethet gjysëm të thara e ia përplas ato fytyrës së saj të mbushur vec lot. Por nëna nuk bezdiset, ajo kënaqet, ajo ndjen njëfarë gëzimi, e nën vete mendon se mos është i biri që po ia përkëdhel fytyrën me duart e vrazhda nga puna e rëndë në kurbet.
Buzëqesh!
Nuk don ti hapi kurrë sytë, don që ai moment të zgjasë pafundësisht…
Oh, sa ngrohtë, sa rehati për shpirtin e nënës. Në fytyrën e dobët që ia kanë mbuluar lotët e tharë, më në fund po ndjen ngrohtësi. Rrezet e diellit të sapo derdhur mbi tokë janë i vetmi ngushëllim për nënën. Si mëshirë Hyjnore zbritën nga skaji larg, mbase enkas për atë moment që tja ngroh disi trupin dhe shpirtin e lodhur nënës.
Zgjohet nga përhumbja, për momentin se kupton pse e ka një gropë të thellë në shpirt që duket sikur po ja thith tërë qënjen. Këmbët nuk kanë fuqi ta ngrejnë e ta dërgojnë sërish në shtëpi. Është e lodhur nga dhimbja e madhe. Nuk mund të durojë më. Por vec një shkëndijë e vogël shprese e mbanë gjallë, ku hera herës i ndizet në sy e shpirtë. Ndaj dhe ditët e jetës që i kanë mbetur, dhe ato pak mëngjeze po aty tek ai vend i kalon.
Vonë, kur muzgu bie, dhe errësira mbulon dhenë, e kur larg mbi xhade shuhet drita e makinës së fundit, ajo kthehet në shtëpi. Futet në oborrin e madh që tashmë i duket si një gropë e zezë. I vë shulin portës së drunjtë që i është bërë ves, e sërish shkon dhe shtrihet në vendin e saj të përhershëm në shtratin e dhimbjes. Qan në heshtje, e me heshtjesi flet, "Ah, po ku je o bir i nënës ku je? Ah, ta dish sa m’ka marë malli. Ta dish se ai mall po ma djeg shpirtin e po ma can kraharorin më dysh."
Nëna nuk ka më lot, ata i janë tharë nga pritja e gjatë. Në vend të tyre tashmë kanë zënë vend dy rrëkeza kripe, që kanë bërë rrugë në fytyrën e fishkur të saj, e nga dhimbja kanë ngrirë edhe ato.
Ashtu e lodhur, e drobitur nga dëshpërimi, me qepalla te rënduara, mbytet dhe zhduket në errësirën e syve të saj që nxirojnë bashkë me natën. E mbuluar me vello zije, humbet nëpër humnerën e dhimbjes, e, si ndër vegime i shfaqet djali i saj. Po po, ashtu e shikon po aq të vogël, të bukur, capkën si dikur. Bindet që është ai. I hap sytë fort, e ndjek pas, e thërret në emër, vrapon pas tij si e çmendur, zgjat duart e etura që ta prekë atë e ta shtrëngoj fort, fort e kurrë mos ta lëshojë më. Por më kot, është rrebeshi i shiut dhe drita e vetëtimës në mesantë që e prish këtë ëndërr-mrekulli.
C’trishtim!
Nëna ngrihet e nuk don të dorezohet. Ajo shpreson shumë. Ajo beson shumë tek i Madhi Zot, dhe e di fare mirë se Ai do t'ja rikthejë sërish lumturinë e mërguar. Buzët i dridhen në belbëzim, e me hijen e djalit filllon të flasë: "A e din ti biri im, që atje në Ballkanin e largët është një vend i vogël, por tepër i bukur. Është vend me male të lartë, me shkëmbinj të thepisur e krenarë që prekin kaltërsitë qiellore. Atje është vendi yt, aty është vendlindja jote, aty është shtëpia jote, aty është nëna jote biri im. Dhe pikërisht nën ato shkëmbinj është ulur ajo, tashmë e shndërruar në një gur të ftohtë e të vetmuar e të pret ty, të pret ty biri im; jo, ajo nuk vdes pa ardhur ti! Ajo nuk vdes pa ia ngrohur ti kraharorin e ftohtë, e të fishkur me frymën e trupit tend. Eja bir, eja përpara se nëna jote të ikë nga kjo botë. Eja bir, përpara se nëna jote të veshë përfundimisht qefinin, rrobën e bardhë të përjetësisë.
E nënëzeza qanë me shpresën, e shpresës i flet. "Po po, im bir është gjallë, im bir jeton, im bir është nisur më thotë shpirti. Po po, ai do të vijë herët në agimin e një dite të lagësht, dhe do të trokasë me nxitim në portën e kalbur të shtëpisë së vjetër…"