Në atë hambar fjalësh për atdheun që ka gjuha ime apo dhe gjuhët e botës, me rrëfimet me urtësinë me poezinë, me prozat poetike, u gjenda mjaft i përkëdhelur se gjeta shumë për ta bërë një gjë të tillë

Ballë kësaj pasurie shpirtërore do të gjeja sot dhe një fjalë të re si FJALNAJA, Është një meditim i përbotshëm për përkufizimin e atdheut. Kur ia vura vetes këtë mision, një çast mbeta i memecëruar për të thënë atë që ndieja dhe që doja të thoja.
Shkova te një fabula e bukur mitike në kufinjtë e një legjende që tregon origjinën e vendbanimit të Ulqinit. Kohë të largëta, atëherë kur mbase nuk kishin lindur as kalendarët hënorë dhe diellorë, diku në Bjeshkën e Rumisë pranë tij, njerëzit shkonin në një ditë të caktuar të vitit.
Me supet e tyre jo sizifianë dërgonin në majë gurë që të afroheshin sa më pranë qiellit. Oh, uroj që fjalnaja ime të ishte një gur, qoftë dhe i vogël për këtë mision kaq të vështirë dhe kaq fisnik për ATDHEUN.

Është ajo copë e bukës, mes të cilës vihet një kokërr vezë me ullinj, djathë, qepë, disa kokrra ullinj.
Ai është tupanxhiu, lodërtari ta themi, daullexhiu që vrapon të therë kecin më të mirë të tufës ose ta porosisë atje ku lëkura e kecave është më e mirë më e fortë, më e pastër.
Se duam të përcjellim dhëndurrët. Se duam që të gëzojmë në festën e të mbjellave, në festat e të korrave.
Atdheu është Ajkuna moderne që nuk qan më aq sa dridhen gjethet e lisave, të aheve. Një Ajkunë moderne që ka nisur të qajë më shumë se Vajza e Valëve. Për një djalë-Omer që vritet diku në një portë apo vjen në një arkivol përtej deteve.
Është mani i fëmijërisë që na mbulon me mjaltë në buzët e vogla e të njoma. Apo dhe prehëri i nënave dhe i gjysheve që si në përrallë të vërtetë kishin përherë mollë arra, bajame, fiq të thatë për fëmijët, për nipërit por edhe për fëmijët e lagjeve. Në valixhet bashkë me disa kostume popullore për vajzat e tyre, shpesh vinin ftonjtë dhe shegët që haheshin deri vonë në prag të pranverës.
Atdheu është gjaku i mësuesve, i poetëve që kanë dashur ta dërgojnë fjalën shqipe në breza të ardhshëm. Është gjaku i Petro Nini Luarasit, i Ndrecë Ndue Gjokës, i Pjetër Budit,
që ende sikur kolovitet i mbytur në ujërat e Drinit, i Papa Kristo Negovanit, i Naimit kollëgjakosur. i Migjenit poet.

Atdheu është alfabeti i lisave i pishave, i drurëve të shelgjeve ku kemi shënuar emrat e të dashurve tanë, emrat e prindërve, të vajzave që mbase ende nuk ia kishim thënë fjalën magjike apo edhe o atij alfabeti rrugësh kur kemi vënë emrat e atyre që janë aksidentuar
Është dora e nënës e ngritur te pragu i shtëpisë apo në një shesh aeroporti atje ku edhe fytyra nuk duket më nga ata që nisen dhe nga ata që mbeten në tokë.

Kujtojmë Valbonën që na merr sytë dhe mjaft herë ua vëmë emrat edhe vajzave të lindura qoftë edhe pranë qyteteve dhe fshatrave të Jonit. Kujtojmë Drinin që duket si fjongo Shqipërie.
Është kutia e duhanit që vihet diku në një bar livadhi nënë hijen e një peme të një fiku, të një plepi, të një tavoline në një klub që kërkon të gjithë ata që janë në të të zgjasin duart për të dredhur cigare apo dhe të mbushin çibukët e tyre me duhanin e grirë si i thonë fjalës për qejf.
Dhe kjo bëhet edhe në mortet edhe në dasmën e djemve edhe në pajtimet e forta të fiseve.

Atdheu është kokrra e orizit që bie në supet e çiftit, të krushqve, të dasmorëve sidmos të vajzave që presin një ditë edhe ato të vënë vellon e bardhë të nusërimit.
Është gjuha që na e sollën me dashuri me sakfrificë të parët tanë, por që shumë herë na e kanë vrarë barbarët e kohëve moderne që kanë krijuar edhe analfabetët modernë.

Është kazani i rakisë së rrushit që në vjeshtë vihet në radhë për të gjithë lagjen fshatin, pse jo edhe për qytetin. Një raki pikëlore që më tej mbush shishet që nga ballëkazani e deri te ajo tjetra e pranueshme. E për të, të ziejë kënga e tavolinave dhe sazet të këndojnë tërë natën me gotën në dorë.
Është pëllumbi i bardhë që vihet te oxhaku i odës së vjetër, vihet te djepi i foshnjës, te shamia e vajzave, te qëndismat te burimet ku rrjedhin sylynjarët.
Është ajo tufë me kallinj gruri dhe misri apo disa kokrra ftonjsh që kanë aromë dhe ngjyrë që i bëjnë sytë ziliqarë dashamirësisht për mbarësinë që ishte dhe do te vijë sërish.
Është mushti i trëndafilëve dhe petullat e mbushura me mjaltë. Është flija e Kosovës dhe ballakumet e ëmbla të Elbasanit që nuk i gjen aq të mira në të gjithë botën. Ëshë likoja e ëmbël e qershisë e fikut të egër, të kumbulllës. së Përmetit e të Beratit.
Është dora nazike e një vajze-nuse që pasi mjaltos pragun e shtëposë së re nën jehonën e këngëve të shumta me lule, me krahasime nga më të rrallat e botës, asi derdh ngadalë me këmbë një shtëmbë një enë uji pjesë e traditës, nxiton që të përqafojë me ngrohësi edhe vjehrrën ose më saktë nënën e burrit.
Është dallandyshja e Shirokës, gulshi i Naimit për t’u bërë pjesa e krahëve të një zogu për të shkuar në Atdhe, urtësia e Konicës, është sokëllima e Pashko Vasës për bashkim, është kreshniku i poezisë Gjergj Fishta, është Noli dhe noliada që na solli si frymë.
Është guri çajupian, është lodhja e këmbëve të De Radës për të shkuar në shkollën shqipe.
Është grushti i Migjenit.

2.
Është dhimbja e arave të pambjella, është e lehura e qenve të shtëpisë apo dhe të staneve që nuk zëvendësohet aspak nga sinjalet moderne të zileve elektrike të alarmit të vëna në stallat gjigande ku shpesh ke dëshirë që të marrësh aromën e luleve të livadheve.
Është ai plis i bardhë i Dukagjinit, Gjakovës Kosovës, takije myzeqari, feste çami, kapelja me strehë e Matit, që është relikja më e vyer e një familjeje në kujtim të gjyshit e të babait.
Është ai tingull lahute që duket se ka nisur të gëlojë në këta brigje që kur ka dalë njeriu i parë. Është kënga me iso që sikur zgjon male dhe një botë të tërë me sokëllimën e saj.
Janë kostumet popullore që dikur do të mahnisnin dhe vetë Lordin Bajron të ardhur nga luksi më i madh i Evropës.
Është buka e ëmbël që shtrohej e ngrohtë në sofrën e mikut dhe që sfidonte gjithë hotelet më në zë të botës me ngrohtësinë njerëzore bujare të gjyshërve tanë qoftë edhe kur në shtëpi kishte vetëm një dorë miell.

Është vallja e Osman Takës dhe vallja e Shpatave, vallet kolonjare dhe vallet e Myzeqesë.

Është samari i një kali të bardhë, si kali i fortë (jo si i Kostandinit të baladës) që mban në kurriz kosha të thurur me kujdes. E mbi to kemi vënë grurin e porsakorrur për bukën e vatrave tona. Kemi vënë drutë që do të mbysin sadopak dimrin me dhëmbë të maleve tona. Kemi vënë kecat e qengjat që do i dërgojmë në pazarin më të afërt. Po nganjëherë kemi vënë dhe fëmijët e vegjël që të mos i lodhim në rrugë të largëta e të thikta shkëmbinjsh. Dikush do të më kujtojë se me to kemi bërë edhe karvanin e një dasme. Kemi vënë nusen e bukur që e kemi shoqëruar me fjalët më të ëmbla që ka shqipja jonë e bekuar
Në ato stallat mungojnë zilet e deshëve, mungojnë përkëdheljet e duarve për të mjelë lopët, sepse janë të zëvëndësuara nga makinat e ardhura nga doganat e boës.
Është krisma e pushkës që sjell gëzimin e lindjes së fëmijës që është kaq e ëndërruar. Krisëm që bekon martesën nën jehonë e një tupani të një fyelli. Krisëm që bekon lindjen, që përcjell në varr luftëtarin e rënë për liri

Është krisma për pajtimin e dy familjeve të dy fiseve me atë ceremoni të dëshiruar që jo pak ditë kanë kaluar mes dhimbjes, pagjumësisë.
Është kafeja e ëmbël apo me pak sheqer e pirë në klubin e lagjes a në mortin e largët.
E pirë kur hapet porta e gëzimit të fëmijës të një krushqie, të një shtëpie të re. Atje ku shpesh ti llomotit për hallet e lagjes, të fshatit, të qytetit apo dhe të politikës
E pak, fare pak, flet për hallet e tua që shpesh a bëhen si kulari i qeve apo i kularëve që mbajnë pas vetes karrocën me fruta për t’i dërguar te tregu. E këto halle nuk janë të pakta para atyre që ka bota dhe lagjja.
Është leshi i trikove, të çorapeve për këmbët e fëmjëve të burrave apo dhe për dhurata për miqtë e afërt e të largët. Është furka e vjetër drulëmuar e gjyshes që ia ka përcjellë edhe mbesës. Është goditja e fortë e dorës së Kovaçit që bën kazma, sëpata, lopata, kosa të mira të mprehta për barin e livadheve, për drurët e pyllit.
Është djepi që kohë më parë e ëndërruam edhe me një shtrat të vogël, po nuk e hodhëm te plehrat. E vumë diku në një muzeum lokal apo kombëtar.
Është festa e bukur e Abetares që të vë në duar lule të bukura me aromë
Është Festa e Luleve në një ditë të bukur të marsit bleror. Është ai kosh i mbushur me ullinj, me fiq, me kecat gati për t’i shitur në treg, i fëmijëve që i vëmë në samarët e kalit për të mos i lodhur këmbët e tyre të vogla.
Është tingulli i këmbanës dhe zëri i ezanit që janë aq pranë njëri-tjetrit.
Është puthja e parë e bërë pas një banke shkollore, pas një trungu lisi, në një livadh me luleshqerra, nën strehë që goditen nga ujëvara e mallit, pas një mulliri dyerhapur për miellin e bluar.


3.
Është macja që mjaullin tek vjen miqësisht dhe të ulet në prehër teksa ndjen përkëdheljen e dorës tënde të ngrohtë.
Të zgjat sytë lutshëm për pak qumësht, për një copë mish nga tryeza jote.
Apo edhe për të shprehur gëzimin për ty që ke ardhur nga një rrugë e largët.
Është lehja e një qeni që atje në shtëpinë e tij të vockël prej dërrase, ia kalon të gjithë sinjaleve elektronike të kohërve moderne për sinjalin që jep me lehjen e tij.
Pse jo, ai është edhe sfida njerëzore e mirësisë dhe e besës përballë Pabesisë ë kërkon të marrë Pasaportën e kohës.
Është furra e mbushur me prush ku gratë vënë byrekët e shijshëm, vënë bakllavatë, kuleçët e dasmave.
Është fëshfëritja e pemës në vjeshtë ku nis loja e rënies së tyre dhe e ngjyrimit të verdhëllimit. Është pikëlimi i një strehe shtëpie ku këndojnë zogjtë, po shumë herë ai ritëm i ëmbël të bën një lloj Njytoni modern në vendlindje.
Është balta e udhëve që ta bën jo rrallë pis këpucën, pantallonat apo dhe kostumin me të cilin je nisur diku në një ceremoni.
Është guri i një mali, me të cilin bashkë me miqtë ke nisur garën për të qëlluar sa më larg në sipërfaqen e një lunit apo për të goditur saktësisht një degë peme. Është lulja që mbjell gjyshja e nëna, pasi e ka ruajtur me merak farën që pranverën e kaluar
dhe pastaj me këtë pamje petalesh
Është amaneti i pavyshkur i gjyshërve tanë flokëthinjur që kanë ardhur në kohën e ndërrimit të jetës. Një amanet për djemtë e nipërit që të bëhen më të mirë se ata vetë. Të keni zili për mirësinë e jo të vrasin në mes të ditës dhe të natës.
Është sheshi i lojës fëmijërore ku deri vonë ti ke harruar se si kanë lëvizur pa lejen tënde akrepat e orës. Vetëm thirrja e nënës, e babait bën që ti të lësh sheshin e ashtu, fytyrëskuqr me gjunjë të vrara e pak të lodhura jeton me mëkatin e vonesës.
Është maja e Tomorit që të bën të hysh në karvanin e pelegrinëve që janë gjysëm milioni në vit. Atje ku si thotë Naimi, është froni i perëndive.
Te maja e Korabit me ylbere ku këngëtari garon me dritën e me aromën e livadheve të tij dhe ti mërmërin një varg kënge “Moj Fushë e Korabit’ si të ishtë krenaria e operave botërore.
Është mjaltimi që buron nga lulet e Shkëlzenit.

Janë ato karamelet e dikurshme që viheshin në prehërin e gjyshërve a në xhepat e gjyshit që ia kalojnë për nga ëmbëlsia çokollatave të ardhur nga Italia, Amerika.
Është ajo bukë e bujkut që ndahej në disa pjesë kur uleshin në hijen e një peme për të ngrënë drekë.
Është ajo pjatë e gjellës, e ëmbëlsirës që fqinji ia jepte fqinjit e që kthehej përherë me një gjë e kurrë bosh në duart e dikurshme. Është ajo lugë ose filxhan me farë kosi që kërkohej pa droje tek poera e fqinjit për të zënë kosin
Është ai çelsi i shtëpisë që ia jepnim fqinjit kur shkonim me pushime që ai të vadiste lulet e të mos thaheshin.
Është ajo dorë e bukur nuseje që mjaltoste pragun e më tej me ato duar mjaltoste edhe vjehrrën.
Enuk duam të na hedhin në fytyrë primitivizmin. Lista e mungesave nuk na e qorrëroi dashurinë për njëri-tjetrin dhe forcën për të jetuar e mbijetuar.

Është ajo sofër, tavolinë e thjeshtë ku nëna vinte pjatat e pakta të gjellës e askush nuk e merrte lugën pa u ulur të gjithë rreth saj e, në fund, edhe të mblidheshin thërrimet për respektin ndaj bukës. Më shumë se varfëria ishte adhurimi për punën e bërë për të.

Dikur poeti disident Bilal Xhaferri do të shkruante “Koha na ka vënë në provën e qëndrestarëve të luftës punës të shkronjës.”
Dikur poeti disident Bilal Xhaferri do të shkruante për të se “edhe brinjët e gjoksit do bëjmë shpata”. Sot ende na kanë lakuar jetën udhëkryqet. Janë ato të politikës dhe krimit.

Na kanë vënë në provë mallin e largët dhe sërish në buzë në zemër na vjen ajo përkundja emocionesh të shprehura thjeshtë te dy fjalë “Atdheu është atdheu…”
Boston