Një gazetar i ri i gazetës “Zëri i rinisë”, njeri shumë romantik nga natyra, vajti në fshatin Gështënjas dhe
takoi nënën e Vjollcës, vajzës së mbytur në liqenin e hidrocentralit. Në bllokun e shënimeve për gazetën,
ai bëri një përshkrim mjaft të përpiktë për atë nënë fatmjerë, e cila ishte aq e dërrmuar nga dhimbja sa
nuk shfaqi dot as zemërim, as ankim, por vetëm i tregoi thjesht e pa dredhi se sa i kishte dashur Vjollca
prindërit, sa e mirë, sa e virtytshme dhe sa e shoqërueshme ishte; se si mësuesi e kishte kujdestare të
klasës nga e pesta në të tetën dhe një herë i kishte thënë se ajo ishte vajza më e mënçme, më
zemërmirë dhe më e bukur që kishte parë; e se kishte qënë krahu i djathtë i së ëmës deri në çastin që
kishte ikur nga shtëpia. E, pa dyshim, vetëm se nga shkaku që në fshat jetonte aq e këputur dhe e
vetmuar, qe gënjyer nga fjalët e ëmbla të atij horri, i cili, duke i premtuar punë e martesë në qytet,
kishte arritur t’ia prishte mëndjen(gjë që dukej e pabesueshme për një vajzë si ajo) e pastaj puna kishte
përfunduar me vdekje. Ajo pati qënë tërë jetën e ndershme, e kulluar, e afruar, e dashur. “E tani të
mendosh se ka vdekur! Mua s’më besohet”.
E ëma e Vjollcës kishte thënë kështu, sipas artikullit, që kishte përgatitur gazetari dhe që nuk u botua
kurrë:
“Të mërkurën bëhen tri javë që ajo qe këtu. Më dukej pak e vrerosur, por megjithatë qeshte. Pas drekës
doli në fshat, ku takoi disa shoqe të saj, pastaj brodhi tërë pasditen e mbrëmanet nëpër bahçe, ku
vështronte andej-këndej e mblidhte lule. Pastaj më erdhi pranë, më qafoi e më tha: “E di, mama, sa qejf
kam sikur të bëhesha prapë e vogël dhe ti të më merrje në krahë e të më përkundje në djep si një herë”.
E unë i thashë: “Ç’ke kështu, Vjollca, bija e nënës? Pse qënke kaq e zemëruar sonte?” E ajo m’u përgjigj:
“Jo, jo s’kam asgjë. Por unë nesër nisem, e sot s’di ç’ndiej kështu.” E ku ta dija unë e zeza që ajo e
paskësh patur mëndjen tek ai udhëtim. Si duket asaj ia ndillte zemra që puna do të dilte ndryshe nga sa
e priste. E tani të mendosh që ai ma vrau çupën, çupën që i vinte keq të vriste edhe një mizë!”
Si kishte thënë këto fjalë, nëna zemërlënduar s’e kishte mbajtur dot më veten e kishte zënë të qante me
ngadalë, kurse atje pranë i rrinte i shoqi i pangushëlluar.
Por familja e djalit dhe pjestarët e parisë vendase mbanin një heshtje të plotë. Sa për Kasem Ismailajn, i
cili punonte në një detyrë me rëndësi në shtet, një burrë i ndershëm e fjalëpak, në fillim as arrinte ta
kuptonte e as i besohej se nipi i tij, Besi, të cilit ai i kishte siguruar një punë të thjeshtë në qytet pas
mbarimit të ushtrisë, por me perspektivë, të kishte bërë një vepër si kjo? Ai djalë i urtë, i sjellshëm e i
turpshëm të akuzohej për vrasje! Veçse ia kishte patur pak frikën atij shtati prej atleti dheasaj bukurisë
magjepsëse të tij…
Ndërkohë që organet kopetente po hetonin për mbytjen dhe vdekjen e Vjollcës, nëna e Besit, për të mos
rënë në sy të njerëzve, kohët e fundit ishte përpjekur të fshihej bashkë me tufën e vogël të pjellave të
saj, në një fshat të largët, në familjen e vëllait të saj, e cila kishte mbetur bosh pas emigrimit familjar të
vëllait në një fermë shtetërore. Por postjeri i fshatit, që ndante shtypin, letrat e telegramet, të cilat i
merrte në PTT-në më të afërt, kishte arritur t’ia zbulonte adresën dhe kishte njoftuar kryetarin e
këshillit, ndërsa ai kishte njoftuar degën e punëve të brendshme.
E tani ajo fshatare, që mendonte se ishte dëshmitare e mënyrës se si i drejton Zoti punët e kësaj bote,
rrinte në banesën e varfër e të mjeruar të vëllait të vet, pa pasur pothuaj as bukën e gojës. Forcat

shtypëse të jetës, grushtat e tërbuara dhe të pamëshirshme të fatit i kishin rënë mbi krye, por ajo
qëndronte e patundur në besimin e saj.
-Sot s’jam në gjëndje të mendoj, - thoshte ajo. –Jam e mpirë dhe s’kuptoj asgjë. Timbir e kanë quajtur
fajtor për vrasje! Por unë jam e ëma dhe mua nuk më mbushet mëndja kurrsesi që ai ta ketë bërë këtë
faj. Ai më tha se është i pafajshëm, e unë e besoj. Kujt tjetër përveç meje mund t’ia tregojë ai të
vërtetën? Kush tjetër mund ta besojë se fjalët e tij janë të vërteta? Por është edhe Zoti! Ai e sheh çdo gjë
dhe e di çdo gjë.
Mirëpo ajo edhe atëherë kur mendonte e gjykonte për drejtësisnë e padrejtësinë, kishte urtësinë e Evës,
ndaj bijave të saj. Po ajo vajzë, për të cilën Besi akuzohej se e kishte vrarë? Mos vallë ajo nuk pati rënë
në mëkat? E a nuk ishte dy vjet më e madhe se Besi? Ajo e kuptonte se edhe Vjollca kishte bërë mëkat,
se edhe ajo deri diku ishte fajtore për shkarjen morale të të birit. A nuk mund të thuhej, për hir të të
birit, ashtu sikundër në vetë zanafillën e jetës, në kopshtin e Edenit: “Gruaja më mashtroi”?
Pasi bëri hall ca para të nevojshme, ajo shkoi në qytet. Sa zbriti nga autobusi, u mendua ca, te vente a
mos të vente te puna e kunatit. I vinte shumë turp, por mori vendimin ta takonte një herë kunatin e vet.
Kunati ishte i zhytur në ca shkresa dhe nuk e ngriti kokën një copë herë, derisa mbaroi punë me to.
– Hë, kunatë, ç’kemi? Ishe nga djali? – filloi ai i pari.
– Më dridhet trupi, kunat, kur më pyet për të, po Besi nuk ka bërë krim. Ai nuk e ka vrarë atë vajzë, unë
e besoj tim bir.
– E beson ti, kunatë, po nuk e besojnë organet kopetente.
– Ç’thua, xhaxhai i Besit, e vëllai im?! Dyshon ti se imbir e ytnip është vrasës?
- Unë s’dau ta besoj, por hetimet e para flasin për vrasje, - tha me bindje kunati.
- E pse ta vriste vajzën e nënës e babait, ç’i kishte bërë ajo vajzë? Besi im që s’ka vrarë as një zog, kur
ishte fëmijë, jo të vrasë një vajzë tani që është djalë i pjekur. Ai edhe në ushtri kishte qënë
shëmbëllor?!
- E po është rritur tani kunatë, i pëlqeu më shumë një tjetër…
- Jo, jo, nuk të besoj, djali im do t’i thoshte nënës po të kishte mëndje për një vajzë, - kundërshtoi ajo.
Ndërsa kunata vuri majat nga kishte thëmbrat, sa kapi dorezën e derës, e ndaloi kunati:
- Unë s’kam ç’të bëj më. Fola me ca shokë të rëndësishëm. Besi është fajtor, por për fat të mirë, nuk
është përzier me probleme politike. Nuk besoj t’i japin dënim kapital.
– Ç’thua, kunat! Ç’punë ka Besi im me politikën! – iu përgjigj ajo dhe shikoi lart në adhurim të Zotit. – Si
guxon të mendosh e besosh se nipi yt është vrasës? Unë jam nëna dhe ai më tha se nuk e ka vrarë atë
vajzë. Dhe unë jam nëna që e bësoj djalin dhe ai nuk më gënjen mua.
– Mirë, mirë, si të kesh besim ti. Por të porosis për të parën herë e të fundit, mos e tepro shumë me fjalë
e mos u fut zyrë më zyrë, siç e ke zakon, se në këtë histori është vajza bukuroshe e një të madhi. Emri i
asaj s’duhet të zihet në gojë nga ti edhe sikur të të thotë gjë dikush. Merr vesh?
Gruaja mbeti shtangur, i iku çehreja e fytyrës. Ngriti kokën lart dhe filloi të mërmëriste, sikur fliste me
Zotin.
- Shko tani ku je nisur, - i tha kunati pa vështruar nga dera. Dhe shiko, po pate nevojë për ndonjë lekë,
më thuaj, mbase më gjënden të të ndihmoj sadopak.
– Faleminderit! Zoti të ruajt nga e keqja! - uroi ajo dhe e mbylli derën nga jashtë.
Ajo doli nga ato zyra e dërrmuar fare. Si nuk gjeti pak shpresë as xhaxhai zyrtar për nipin e tij! Dhe se
ç’ngatrroi për politikë. Ç’lidhje ka Besi njëzet e një vjeçar me politikën?…

Pastaj u kujtua pse kishte ardhur dhe u nis me ngut.
Mori lejen e nevojshme të takohej me të birin në praninë e një polici. Tani, mendonte ajo, Besi do të
kishte guximin ta shikonte të ëmën në sy dhe t’i thoshte pa nguruar se ai nuk ishte fajtor. Nuk kishte
ndërmend ta vriste Vjollcën dhe nuk e kishte lënë me paramendim që ajo të mbytej në liqen. E ja, ai
vete me nxitim në dhomën e vizitorëve dhe atje, në ndërmjetësinë e policit, lejohet të bisedojë vetëm
për vetëm me të ëmën.
Ajo ngrihet në këmbë, kur e sheh, dhe Besi i turret me shpirt të angështuar e të vrerosur, por, nga ana
tjetër, duke qënë i bindur se tek ajo do të gjejë mbështetje, mëshirë, ndoshta dhe ndihmë, ndihmë të
pashoqëruar me qortime. Dhe thërret më zë të mbytur, sikur i ka ngecur diçka në fyt:
- Oh, mama! Sa gëzohem që erdhe!
Por ajo është shumë e prekur dhe nuk flet dot; vetëm e shtrëngon në krah të birin e akuzuar, për t’u
dënuar nga ligji, ia vë kokën mbi supin e saj dhe ngre sytë lart nga qielli. Zoti ia kishte bërë një të mirë,
që i kishte falur atë djalë të ëmbël e bukurosh. Ndoshta ai do të bënte dhe të tjera. Djali do të lirohej nga
burgu. E ashtu qëndruan disa çaste pa lëvizur.
Më pas biseduan se ç’të reja kishte nga shtëpia. Ajo, me naivitetin e saj, pa patur fare dijeni nga ligjet e
drejtësisë dhe mekanizmat e hetimit, filloi t’i tregonte se ajo do të bënte ç’është e mundur, do t’i
kryente të gjitha detyrat si nënë, do të shkonte në çdo zyrë, për t’u treguar sa i mbarë është djali i saj
dhe se ai ishte i pafajshëm, se nuk e gënjente nënën kurrë… Dhe, mbi të gjitha, kishte besim te Zoti.
Besi, si një herë e një kohë, ndjeu frikë dhe turp para kësaj ndershmërie të palëkundur dhe të pa njollë,
që ai kurrë nuk kishte arritur ta kuptonte plotësisht, por u mundua të pohonte sa më i vendosur, sido që
i shkonin të ngjethura në trup, se gjithçka që kishte deklaruar para prokurorit, ishte krejt e vërtetë. Nuk
e kishte bërë atë faj për të cilin e akuzonin. Nuk e kishte bërë! Por ajo, duke e këqyrur me kujdes, vuri re
me hidhërim në sytë e tij një farë hije, një farë dridhjeje të pakuptueshme e të panjohur më parë te biri i
saj i vetëm.
Besi iu duk jo aq i sigurt për ato që tregonte, jo aq i bindur sa kishte shpresuar dhe i qe lutur Zotit ajo.
Jo, jo, në qëndrimin e tij, në fjalët e tij, ndihej një farë ngurrimi, njëfarë shqetësimi e dyshimi, dhe nëna e
Besit ngriu e tëra.
Ai nuk u tregua aq i fortë dhe i patundur në thëniet e veta. E pradaj frika që ajo pati ndier në fillim
ndoshta nuk kishte qënë pa vend dhe djali i saj, mbase kishte menduar vërtetë ta kryente atë vepër të
lemerishme; mbase ai e kishte goditur e mbytur me dashje vajzën e shkretë në atë liqen të vetmuar. Ku
ta dish? Ç’dhimbje të thekshme i shkaktonte ky mendim! E ai kishte dëshmuar para hetuesve dhe
prokurorëve krejt të kundërtën. Oh, tha dhe ngriti kokën nga qielli, ti o perëndi e madhe nuk do të
kërkosh që nëna të dyshojë për të birin në orën më të llahtarshme të jetës së saj dhe të tij, që ajo ta
vulosë me mosbesimin e vet dënimin e tij me vdekje. Oh, jo, ti nuk do ta kërkosh këtë. Jo, o shqerrë e
Zotit! Ajo u kthye në anën tjetër, ia shtypi me thembër kokën atij dyshimi kobmadh. Për të ajo ishte
diçka e tmerreshme sa ç’ishte për Besin deklarimi i fajit.
Kur u nda me djalin e saj, ajo ndjeu një peshë shumë të rëndë në gjoksin e vet, një peshë dyfish sa ajo që
e rëndonte për Besin.
Po në se një ditë provohej se Besi ishte vrasësi i vajzës së gjorë? Po sikur të ketë dashur një vajzë tjetër
më të bukur dhe këtë e bëri për t’u martuar me atë?...Si do ta mbante atë barrë e dhimbje të rëndë e të
dyfishtë? Jo atë s’mund ta bënte Besi i saj. Jo, kurrë jo. Ai nuk ishte aq zemërlig… Dhe e zunë drithërimat
vetëm nga mendimi i keq për birin e saj të pafajshëm. Si mund të mendonte aq keq për loçkën e zemrës
së saj! Vetëm ti, Zot, e di të vërtetën. Mbroje djalin tim!

Pastaj u kujtua se një nënë tjetër atje matanë po vuante dhimbjen e vdekjes së vajzës së saj… Ajo duhej
të shkonte patjetër tek ajo. Jo për t’i kërkuar të faulur, se djali i saj nuk kishte bërë atë krim, por për ta
ngushëlluar. Ishte edhe ajo nënë dhe, sido që të ishte e vërteta, ajo po vuante humbjen vajzës së barkut
të vet…
Dy gra, dy nëna të gjora, të varfra, që humbin fëmijët e tyre në moshën më të bukur të jetës… Po, ajo
kishte mëkatuar dhe e çoi djalin e saj në atë derexhe, të rinte pas hekurave të burgut në moshën më të
bukur e tëndrrave të tij… Po edhe Eva kishte mëkatuar…