Qyteti i vogël jetonte nën një qiell të zymtë. Ditën, nëpër rrugë valëviteshin flamuj të kuq me drapër-çekan e parulla të rreme që shpallnin arritjet e jashtëzakonshme të sistemit. Natën, mbi çatitë e ulëta shpërndaheshin yje, të lirë, sikur talleshin me njerëzit e mbyllur në heshtjen e tyre.

Maria ishte një nga ata yje të rrallë që guxoi. Një vajzë e pashme dhe mjaft inteligjente, me sy që ndriçonin si një agim i brendshëm. Ajo tani ishte maturante në gjimnazin e qytetit. Që në bankat e shkollës tetëvjeçare, ajo ëndërronte të bëhej mjeke, të shpëtonte jetë, të ndriçonte botën përtej kufijve të qytetit. Por mbi të rëndonte hija e pushtetit, syri i Çup Shahinit, kryetarit të këshillit popullor, i cili e kishte vendosur: Maria do të bëhej nusja e djalit të tij, Vladimirit.

Por zemra e saj i përkiste dikujt tjetër – Agronit.
Agroni ishte bashkëmoshatar me Marien, maturant në shkollën bujqësore të qytetit. Sytë e tij kishin dritën e djemve që ëndërrojnë më shumë se ç’ju lejohet. Dashuria e tyre u ndez papritur, si një meteor që çan errësirën.

Ata takoheshin buzë lumit, ku barit i jepte erë e ku qielli pasqyrohej i plotë. Duart e tyre ngatërronin gishtat dhe fjalët humbnin mes frymës së ngrohtë.

— Agron, a do të vijë ndonjëherë dita që të dali në dritë pa frikë dashuria jonë? pyeste Maria, duke ngritur sytë nga qielli i mbushur me yje.
— Një ditë, po. Derisa të vijë ajo ditë, mjafton të shikoj sytë e tu. Ato janë agimi im. Ti je liria ime.

Puthja e tyre e parë qe si një yll që shpërthen në qiell. Pastaj çdo përqafim ishte zjarr i fshehtë, një lutje për jetë.

Maria i pëshpëriste në vesh:
Nëse më humb, dije se unë të kam brenda meje. Edhe nëse më mbyllin në errësirë, unë do të ndriçoj vetëm për ty.

Por sistemi nuk falte dashuri të lira. Çup Shahini u shfaq në derën e shtëpisë së Nikollajve.
— Djali im e do Marien. Kjo është e shkruar, ky është fati i tyre. Nuk mund të thoni jo.

Gjergji, i ati i Maries, uli kokën. Mara, e ëma, guxoi të pëshpëritë:
— Ajo ka ëndërruar të bëhet mjeke. Do të shkojë në universitet…
Çupi qeshi ftohtë:
— Mjeke? Nusja e djalit tim është më e vlefshme se doktoresha. Mendoni mirë: kush ka shok partinë, ka gjithçka. Kush jo, fshihet nga defteri sajë.

Gjergji dhe Mara e dinin lidhjen e vajzës së tyre me Agronin, ndonëse nuk e shfaqnin. Po ashtu edhe Çup Shahini e kishte nuhatur nëpërmjet njësiteve të natës me të rinjtë aktivist.

Pak ditë më vonë, në shtëpinë e Agronit erdhën dy burra dhe një grua. Në dorë burrat mbanin dy çanta të mëdha. Të zotëve të shtëpisë kjo iu bëri përshtypje, por menduan se jan të mbushura me materialet e profesionit të tyre. Gruan e nihnin pasi ishte shefe e sektorit higjeno-sanitarë të qytetit. Ndërsa dy burrat u prezantuan si inspektor të drejtorisë higjeno-sanitare të rrethit. Ata erdhë për kontroll higjeno-sanitarë, por në fakt ata ishin të dërguar nga sigurimi i shtetit. Kjo u mor vesh më vonë kur po atë mbrëmje vonë erdhi policia, kontrolloj dhe gjeti armë e municion poshtë krevatit bashkëshortorë. Gjergj Nikollit i vunë prangat menjëherë. Në apartamentin e tyre dëgjoheshin britma, madje edhe të goditura me shpulla. Pas dy ditësh u mblodh komisioni i dëbim-internimeve të qytetit, nga ku familjen e nisën në internim në një fshat të humbur të jugut. Agroni bashkë me familjen e tij u largua natën, me një kamion të errët, drejt fshatit të humbur atje në jug.

Përpara largimit të Agronit, ata patën një takim të fundit në vendin ku kishin shkëmbyer puthjen e parë. Qielli qe i mbushur me yje, si për të dëshmuar dashurinë e tyre. Lumi ecte i qetë duke prodhuar një pasqyrë të valzuar lehtë, nga ku yjet dridheshin dhe uij i pastër si qelq i sapo pastruar me kujdes dukej si lotët e tyre.

Maria u mbështet në kraharorin e tij, që dridhej si një mal në prag të shpërthimit të vullkanit.
— Që nga nesër nuk do jem më këtu. Ç’do bëjmë, Maria?
— Do të më presësh, Maria. Edhe nëse kalojnë vite, unë do vij. Ti je drita ime.

Ata u puthën gjatë, sikur donin të shkriheshin brenda njëri-tjetrit. Çdo prekje ishte një betim. Çdo psherëtimë një dëshmi. Dhe kur u ndanë, Maria e ndjeu se gjysma e shpirtit të saj ishte marrë me vete nga Agroni. Tshmë gjysma e shpirtit të sajë u zbraz. Mbeti veçse një vakuum i ftohtë si akulli polarë.

Koha pas ikjes së Agronit ishte si diçka pa vlerë. Për Marien ditë-netët rtokulliseshin si gurë të zez në zbrazdësinë e shpirtit të sajë. Net pa gjumë, dit pa vlerë, veç germa në kalendarë. Maria shkruante në mendje fjalë që s’i vinte dot në letër:
"Agron, trupi im ende mban duart e tua. Shpirti im ende thith frymën tënde. Si mund të jem e dikujt tjetër? Si mund të jetoj pa ty"?

Kur presioni i Çup Shahinit u bë i padurueshëm, kur i ati nisi të thyhej nën kërcënime, Maria mori një fletë të bardhë. Shkroi vetëm një fjali:
“Dashuria ime nuk shitet.”

Pastaj, në agimin gri të ditës së provimit të parë, ajo u var për t'u shëndërruar në një përmendore madhështore - simbol akuze për pushtetin.

Qyteti heshti. Askush nuk guxoi të fliste. Të gjithë e dinin të vërtetën. Vetëm lumi e mori me vete psherëtimën e saj duke e derdhur në detin e kaltër të ëndërrave. Pushteti nuk lejoj që t'i bëhej ceremoni, pasi ajo kishte qenë një vajzë e përdalë që nuk i përkiste moralit të shoqërisë socialiste. Vetëm yjet dëshmitarë të dashurisë së sinqertë të të dy të rinjëve vajtuan legalisht me lot mjegullnaje ndëryjore fikjen para agimit të yllit të Maries.

Maria ishte ylli që u fik para agimit.
Një dritë që u shua shpejt, por që ndriçoi mjaftueshëm për të treguar se edhe në errësirën e diktaturës, dashuria e lirë ekziston gjer në përjetësi, edhe kur nuk lejohet.