Kapitulli I – Buzë Drinit

Dielli po mbytej ngadalë mbi ujërat e Detit, duke e lyer qiellin me të kuqe gjaku. Rrezet e fundit të ti ngjanin si plagë që kullonin gjak mbi lumin Drin. Retë dukeshin si copa harte të grisura, si plagë të hapura mbi horizont. Shkëlqimi rrinte ulur mbi gurë, me trupin e lagur nga stërvitja e fundit dhe me sytë ngulur në qiellin që zbehej.

Ai e priste gjithmonë në të njëjtin vend.
Kur Marina doli nga ana tjetër e livadhit, era solli aromën e flokëve të saj të dredhur, si një valë e heshtur që i futet shpirtit.

— U vonove, — i tha ai me buzëqeshje të lodhur.
— S’u vonova, ti je i paduruar, — ia ktheu ajo dhe iu ul pranë.

Ata shikonin të dy një yll që vezullonte mbi bregdetin e Ishullit të Lezhës. Ishte ylli i tyre.

— Ky yll, — tha Shkëlqimi, — do të jetë dëshmitar i dashurisë sonë. Kur të mos jemi më, ai do të mbetet aty.

Marina i mbështeti kokën në sup dhe tha:
— Edhe po të më marrin gjithçka, yllin nuk ma marrin dot.

— Marina, — i tha ai, — këta njerëz mund të na marrin gjithçka, por jo këtë ndjenjë.
— Po, — u përgjigj ajo, — dashuria jonë është yll, e ylli nuk shuhet nga balta.

Ata u puthën. Era u bë dëshmitare. Dhe në heshtjen e natës, ylli i tyre vezulloi mbi ujë.

Shkëlqim Idrizi ishte rreth të njëzet e pesave, me trup si prej hekuri të farkëtuar në stërvitjet e hershme nëpër fushat e futbollit. Lëkurën e kishte të zeshkët të nxirë nga dielli, sy që shkreptinin si predha, flokë të zeshkët që i ngjanin hirit të një zjarri që s’shuhet. Ai qe rritur me futbollin, që nga fëmijëria në zinxhirin e moshave të qytetit. Tani ishte një nga futbollistët më të spikatur, por biografia e tij – damka e pushtetit – ia priste krahët si gërshërët e një censure të verbër. Përfaqësuesja? Një ëndërr e vjedhur nga burokratët, të cilët mbanin çelësat e stadiumeve si roje të ferrit.

Dashuria e tij me Marinën u bë krim në sytë e tyre. Pushteti e urren dashurinë e lirë, sepse ajo nuk i bindet asnjë partie. Në mes të kësaj lufte rrinte instruktori i Komitetit të Partisë, shoku Zenel Qatipi, një aparatçik që pushtetin e kishte kthyer në vegël të epsheve të tij të ngushta. Një parazit i kuq që i pinte gjakun popullit dhe e mbushte shpirtin e tij të zi me privilegje. Ai përdorte fjalën “parti” si maskë për epshet e tij, pushtetin si krahë të erës për të rrëmbyer ç’do grua që ia ndjente aromën.

Marina Gjeloshi ishte si një pulëbardhë në valët e detit në një ditë të kthjellët, me flokë gështenjë që i shpaloseshin mbi shpatulla si flamuj rebelë. Sytë e saj shkëlqenin si yje të fshehur pas reve të diktaturës. Ajo punonte në fabrikën e letrës, ndërsa mendjen e kishte si një poezi të palexuar, asnjë komitet nuk mund t’ia shkretonte dritën.

Zenel Qatipi duke shfrytëzuar miqësinë që kishte me Rrok Gjeloshin, gjeti terren tek ai. Babai i Marinës, i thyer nga frika dhe presioni i pushtetit. Rroku ankohej tek shoku Zenel për lidhjen e vajzës me futbollistin “me njolla”, dhe Zeneli e ktheu ankimin në armë. Pas fjalëve “shok”, “parti”, “moral”, fshihej qëllimi i tij i ndyrë: Të kafshonte bukurinë e Marinës si ujku që i vërsulet qengjit.

Por dashuria e saj me Shkëlqimin nuk qe një qengj i brishtë. Ishte një molotov ndezur mbi asfaltin e natës e deri në zyrën e Zenel Qatipit, një thirrje që nuk frenohej nga dosjet e partisë e as nga urdhrat e Zenelëve.

Kapitulli II - Mbledhja në Komitet

Në sallën e Komitetit Ekzekutiv, ajri ishte i rëndë nga tymi i cigareve dhe nga një tension që të shponte si gjemb. Në mur qëndronte portreti i madh i udhëheqësit, sytë e tij të ftohtë vështronin mbi kokat e njerëzve, si sy të një perëndie të akullt.

Në atë mbledhje ishte i pranishëm edhe kryetari i Komitetit Ekzekutiv të rrethit, por ai nuk foli, pasi çeshtja ishte edukative dhe i përkiste organeve të partisë. Mbledhjen e kryesoj instruktori i komitetit të partisë shoku Zenel Qatipi pasi mbulonte sektorin e agjitacionit e propogandës për institucionet kryesore të pushtetit në rreth

Zenel Qatipi u ngrit me dosjen e kuqe në dorë.

— Shokë, kemi përpara një çështje me rëndësi të veçantë politike dhe morale. Shkëlqim Idrizi, lojtar i ekipit të futbollit të qytetit, ka lidhur një marrëdhënie të ndaluar me vajzën e shokut Rrok Gjeloshi, funksionar i Komitetit Ekzekutiv.
— Shokë, këtu nuk kemi të bëjmë thjesht me një djalë që nuk di të vërë mend. Shkëlqim Idrizi është shembull i dekadencës, i dobësisë së huaj, i gjakut të përzier që s’mund të rrënjoset në tokën tonë të kuqe.

Në sallë, duart goditën tavolinat.
— Poshtë elementët e huaj! — ulëriti njëri.
— Të pastrohet qyteti nga njolla të tilla! — shtoi një tjetër.

U dëgjuan murmuritje. Rroku uli kokën, fytyra i ishte bërë e zbehtë si letër.

— Kjo lidhje, — vazhdoi Zeneli, — është njollë morale. Jo vetëm se djaloshi vjen nga një shtresë pa baza të shëndosha, por edhe se është element i komunitetit reaksionar. Ne nuk mund të tolerojmë që rinia jonë të infektohet nga një frymë e tillë dekadente.

Një burrë i dobët u ngrit:
— Po ai është futbollist i shkëlqyer, shokë. Ka ngritur lart emrin e qytetit tonë.
Zeneli e goditi tavolinën me grusht:
— Sportist? Ne nuk duam heronj me zemër të kalbur. Futbolli nuk është arenë dashurish, por shërbim ndaj Partisë!
Rrok Gjeloshi babai i Marinës rrinte kokëulur, tani fytyra i kishte marr njyrën e zbehtë të mureve.

Rroku më në fund foli, zëri i tij dridhej:
— Unë jam babai i saj. Kam besuar gjithmonë në vijën e Partisë. Do bëj çdo gjë që kjo njollë të fshihet. - pastaj ai uli kokën dhe fjala i ngeci në grykë. Pasi u gëlltit dy a tri herë e vijoj fjalën.
— Si baba, e ndjej turpin më të madh. Kam punuar gjithë jetën në këtë institucion, kam mbajtur flamurin e Partisë mbi supe, e sot bija ime është lidhur me një… një element pa trung shoqëror. Ky është poshtërim!

Marina ishte e pranishme në sallë. Fjalët e tij ranë si plumba mbi zemrën e saj. Ishte sikur babai të kishte gjuajtur mbi të me armën më të fuqishme në botë. Nuk u përmbajt më, ngriti kokën dhe me një zë që i dridhej tha:
— Turpi nuk është imi, baba. Turpi është i atyre që nuk shohin dashurinë, por vetëm interesat e tyre, ndoshta edhe të fëlliqura. Unë s’kam zgjedhur armik. Kam zgjedhur njeriun që dua, shokun e jetës.

Salla shpërtheu në përplasje duarsh dhe parulla për partinë dhe udhëheqësin. Zeneli e mbylli dosjen me një goditje:
— Qartë! Vajza e një nëpunësi të Partisë është bërë vegël e dashurisë së verbër. Duhet të shporren të dy, që të mos infektojnë shoqërinë.

Duart u përplasën mbi tavolina, jehona e tyre i ngjante daulleve të një gjyqi të shurdhët.
Rrok Gjeloshi vijoj bisedën:
— Si baba i Marinës, e them me dhimbje: ajo është mashtruar, dashuria e saj është turpi ynë.

Marina u ngrit përsëri, lotët i dridheshin në sy:
— Dashuria ime nuk është turp, baba. Turp është kur i shërbeni urrejtjes dhe jo jetës.
Një tjetër zë nga fundi i sallës u dëgjua, i pasigurt:
— Po dashuria, shokë? A nuk është ajo ndjenjë njerëzore?
Salla shpërtheu në zhurmë. Dikush bërtiti:
— Hesht, sentimentalist! Dashuria për Partinë është mbi çdo gjë, ndërkohë salla shpërtheu në duartrokitje dhe parulla për partinë dhe udhëheqësin, si një shpërthim i zi që të fut tmerrin.

Marina u ngrit përsëri. Fytyra i ndriçonte, por sytë i digjnin:
— Jo! Ju nuk jeni gjyqtarë të zemrës sime. Dashuria nuk është krim. Ju keni frikë nga zemra, sepse zemra është e lirë.

U dëgjuan thirrje:
— Uluni! Uluni!
Zeneli ulëriti:
— Shoku kryetar, kërkoj që çështja të kalojë në organet e sportit, të Bashkimeve Profesionale, të Frontit të lagjes, të Rinisë dhe Gruas. Këta dy të rinj kanë nevojë për “Edukim Revolucionar”!

Kapitulli III – Organizata e Frontit

Në lagje u thirr mbledhja e frontit. Në sallë shumica dërmuese ishin gra. Gratë e Frontit e rrethuan Marinën si korba mbi një trup të vrarë.
Kryetarja Sanie Hasani foli me zë helmues:
— Vajza e një nëpunësi të Komitetit nuk mund të shkojë me një djalë me moral e biografi të dyshimtë. Kjo është njollë morale!

Marina e ngriti kokën:
— Morali nuk është çfarë thoni ju. Morali është dashuria, e jo servilizmi.

Heshtje therëse. Disa gra ulën sytë, por Sania shpërtheu:
— Kjo vajzë është armike e fshehtë! Të marrë masat Partia!
— Vajzë, ti je turpi i lagjes, — tha kryetarja e frontit Sanie Hasani.
— Unë jam vetëm një grua që dashuroj, — tha Marina.
Një nga gratë psherëtiu:
— Eh, dashuria s’të mban me bukë. Shih ku të çon, në baltë.

Marina i vështroi:
— Balta nuk është turp kur të çojn me dhunë. Turp është kur mbyllni zemrat dhe i shërbeni verbërisht dhunës.

Fjalët e saj ranë si gurë. Por gratë qeshën me zë të ftohtë.

Marina u përball me një turmë si gjyq popullor.

Sanie Hasani, kryetarja, foli me ton të ngurtë:
— Marina Gjeloshi, je bërë turpi i lagjes. Vajzat e Frontit punojnë me djersë, ti merresh me dashuri të sëmura.

Një grua tjetër u hodh:
— Ne kemi djem të ndershëm, pse pikërisht një element i tillë?

Marina i pa drejt e në sy:
— Dashuria nuk ka “element”. Ka vetëm shpirt. Ju e keni harruar shpirtin, shoqe.

Një murmuritje përçmimi u dëgjua. Sania ngriti zërin:
— Kujdes! Këto fjalë janë armiqësore. Të tilla fjalë i dëgjojmë nga ata që duan të na fusin helm.

Marina buzëqeshi hidhur:
— Helmi nuk është në fjalët e mia. Helmi është në zemrat tuaja.

Një grua nga rreshti i parë tha:
— Po ajo është punëtore e mirë, s’kemi ç’t’i themi.

Sania i ra tavolinës me shuplakë:
— Moral i mirë nuk mbillet mbi tokë të kalbur!

Marina u ngrit, fytyra e saj digjej si prush:
— Unë jam vajza e këtij qyteti. Dashuria ime nuk është kalbësirë, është e vetmja gjë e pastër që kam.

Salla u mbush me pëshpërima. Dikush tha me zë të ulët:
— Shpirti i lirë është armiku më i madh i Partisë…

Disa gra u ngritën, gati ta shtynin, por ajo qëndroi si shkëmb.

Kapitulli IV – Përballja me babain

Në mbrëmje, Rroku e priti në dhomë. Në dorë mbante një cigare të fikur, sytë i digjnin.
— Marina, më ke zhgënjyer. Ke harruar se bija e kujt je.
— Jam bija jote, por mbi të gjitha jam njeri. Dhe si njeri, kam të drejtë të dua.
— Të drejtë? — Rroku shpërtheu. — Të drejtat nuk i jep zemra, por Partia!

Ajo u ngrit, e drodhi kokën:
— Jo, baba. Partia s’mund të më marrë shpirtin.

Ai ngriti dorën, gati ta godiste, por e zbrapsi zëri i saj:
— Godit, baba! Por dije: çdo shuplakë mbi mua bie mbi ju që shkatrroni dashurinë, lirinë për hir të një ideali të ngurtë.
Rroku ra në karrige, i thyer.

Kapitulli V - Dhuna e Zenelit

Kur e panë se vajza nuk u thye,
Zenel Qatipi e thirri në zyrë.
Ai i kishte kaluar të dyzetat. Ishte trupmadh, me fytyrë eshtërore, të vrarë lije. Flokët e thinjur në të dya anët e kokës dhe të krehur lart i jepnin një pamje të rëndë dhe të neveritshme.

Tani po i vinte zogu në fole.
Marina sapo hyri në zyrë u përball me këtë portret të neveritshëm. Perdet e kuqe e të rënda e bënin hapësirën të ngjante si kurth. Ai e rrethoi si ujk, i u afrua, me zë të butë:
— Marina, më dëgjo. Shkëlqimi s’të jep asgjë. Unë mund të të jap gjithçka: punë, shtëpi, privilegje. Vetëm ndaje.
Ajo e shikoi drejt në sy:
— Më mirë të vdes se sa të shes dashurinë.
— Marina, lëre atë. Hajde me mua. Unë të bëj princeshë. Do të marr këtu në punë, je si yllë. Do të gjej një djalë që të përshtatet ty.
— Ti s’mund të ma blesh shpirtin.
— Epo, atëherë do ta thaj shpirtin tënd, siç thahet një pemë pa ujë.

Ai e shtyu ngadalë drejt murit. Tentoj që ta përkëdhelte në gjoks. Marina pasi i uli dorën me neveri i bërtiti:
— Më mirë të vdes sesa të jem skllave e urrejtjes tënde! Ti je bishë, nuk ke dashuri. Sytë tuaj rrezatojnë veç urrejtje.

Ai e lëshoi, por fytyra i mbeti si maskë djalli.
Ai u shtang, pastaj u errësua.
— Do të pish helmin e kokëfortësisë tënde. Dhe s’do të kesh më as bukë.

Pas pak ditësh, Marinën e larguan nga puna. Në çdo mbledhje u përmend si “shëmbull i keq”.

Kapitulli VI - Mbledhja në klubin e Sportit

Në klubin shumësportësh, mbledhja ishte edhe më e ashpër.

Han Bajrami, sekretari i organizatës së Partisë, e hapi fjalën:
— Shokë, ky futbollist, që deri dje e ngritëm në piedestal, ka shkelur normat. S’ka vend për të në skuadrën tonë.

Prek Sejdia, shefi i klubit, psherëtiu:
— Është lojtar i mirë. Nuk mund ta heqim ashtu.
— Shoku Prekë, — ia preu Han Bajrami, — kujto parullën: “Më mirë pa yje, sesa me yje të kalbur”.

Shkëlqimi u ngrit, fytyra i digjte:
— Unë nuk jam i kalbur. Kam vetëm dashuri. Dhe dashuria ime nuk është mëkat.

Salla shpërtheu:
— Uluni! Uluni!
Dikush i ra me grusht. Një tjetër i bërtiti:
— Dashuria jote është helm për rininë!

Shkëlqimi u përkul, por nuk u thye:
— Helmi është kur Partia hyn në zemrat tona dhe i kthen në gur.

Në klubin e futbollit, mbledhja u kthye në gjyq publik.
— Idrizi ka shkatërruar moralin e rinisë! — bërtiti sekretari i partisë Han Bajrami.
Shkëlqimi u ngrit, me gjakun që i bubullonte:
— Jo! Ju e shkatërruat moralin. Ju që shkelni mbi ëndrrat, ju që e ktheni dashurinë në krim!

Sekretari i partisë Han Bajrami iu drejtua njërit nga tê pranisbmëve.
- Shko e thirr policinë. Ja tregoj unë vendin këtij kodoshi armik të klasês

Zhurmë, duar që e rrëmbyen, grushta që e goditën. Policët e futën në një aneks tê dhomave tê çveshjes. Dëgjoheshin goditje grushtash, shqelma, shuplaka, më në fund kërciti edhe shkopi i gomës. Por nuk u dëgjua asnjë rënkim nga ana e Shkëlqim Idrizit, ai qëndroj në këmbê si një div i plsgosur, por që kishte fituar dyluftimin.

Psdite vonë nisi stërvitjen skuadra. Aty ishte i pranishëm edhe Shkëlqim Idrizi. Në fushën e futbollit, Shkëlqimi ndjeu sytë e të gjithëve mbi të.
Prek Sejdia, shefi i klubit, e thirri në zyrë.
Në mure vareshin pankarta: “Sporti në shërbim të socializmit”.

— Shoku Idrizi, — i tha ftohtë, — kemi marrë urdhër nga lart. Lidhja jote me Marinën prish figurën e klubit.
— Ç’lidhje ka zemra ime me golat? — shpërtheu Shkëlqimi.
Preka uli sytë:
— Në këtë vend gjithçka ka lidhje me Partinë. Prandaj… je i përjashtuar përgjithmon nga skuadra dhe futbolli nê përgjithësi.

Shkëlqimi e ndjeu veten si të varrosur për së gjalli. Jashtë, fusha e futbollit iu duk e zbrazët dhe rrjeta e portës që lëkundej si një trup i varur.

Kapitulli VII – Dashuria në internim

Pas vendimeve të klubit të futbollit dhe të ndërmarrjes ku punonte Marina, këto me vendim të parapërgatitur nga Komiteti i Partisë për largimin e tyre nga qyteti, u mblodh komisioni i Dêbim-Internimit. Vendosën që të mos i internonin në viset e largëta siç bëhej zakonisht, por i dërguan në kooperativën bujqësore afër qytetit. Aty i sistemuan në një kasolle, që në dimër rrethohej nga uij dhe balta, e në verë nga pluhuri e mushkinjat.
Në atë kasolle të errët u dërguan për të jetuar e punuar në kooperativë, Marina dhe Shkëlqimi jetonin mes baltës dhe halleve.

— Kjo nuk është jetë, — tha Shkëlqimi. — Por prapë jemi bashkë.
Ajo i vuri dorën mbi gjoks:
— Po, jemi bashkë. Dhe dashuria jonë është më e madhe se kjo kasolle.

Ata u përqafuan. Trupat e tyre u bënë strehë për njëri-tjetrin, sikur donin të harronin të gjithë dhunën e botës.

Në kasolle, ata u përqafuan me dhimbje.
— Marina, ikim, ikim sonte. Edhe nëse na vrasin.
— Ikja nuk është shpëtim, — tha ajo. — Jemi të rrethuar. Nuk kemi asnjë shans. Ne kemi të drejtë. Ata jan në anën e gabuar. E vërteta nuk ikën, edhe kur ne nuk do të jemi, ajo do të na ndriçojë.

Ata u bashkuan, trupat u bënë një, si dy shpirtra që digjen në të njëjtin zjarr.

Zenel Qatipi, instruktori i Komitetit, u shfaq në pragun e kasolles së tyre një mbrëmje.
Fjalët e tij kishin mjaltë të helmuar:
— Marina, ti meriton më shumë se ky djalë i humbur. Partia të ka me sy të mirë ty. Mendo për veten, mendo për të ardhmen.

Shkëlqimi u hodh përpara tij:
— Dil jashtë nga shtëpia jonë!

Zeneli buzëqeshi me një qetësi prej gjarpri:
— Kujdes, Shkëlqim Idrizi. Këtu nuk ka “shtëpi”, nuk ka e imja, apo e jotja. Ka vetëm Parti. Dhe Partia vendos kush rron e kush tretet.

Kur ai u largua, Marina u drodh.
— Shpirti im, ai nuk do të ndalet…

Shkëlqimi e shtrëngoi fort.
— Edhe po të na marrin jetën, yllin tonë nuk e prekin dot.

Kapitulli VIII Vendimi fatal

Kur e kuptoi se çdo ditë ishte kthyer në një gjyq të pafund, Marina mori vendimin. Helmin e kishte gjetur fshehurisht. Një shishe e vogël, e errët, që e mbante si sekretin e fundit.

Ajo doli mbrëmjen e fundit buzë detit. U ul aty ku dikur kishin parë yllin e tyre. Qielli ishte i qartë dhe një yll i madh shndriste mbi valë. Ajo e njohu menjëherë: Ishte ylli që Shkëlqimi i kishte dhënë si simbol.

Lotët i rrëshqitën në faqe, por buzët i dridheshin në një buzëqeshje të hidhur.
— Yll, — pëshpëriti ajo, — nëse më shuan, merrmë me vete edhe shpirtin tim. Se këtu poshtë çdo frymëmarrje është burg.
— Po vij tek ti, ylli im… më merr me vete.

Helmi i hidhur i dogji buzët, por në çastin e fundit ajo ndjeu një qetësi të çuditshme, sikur e gjithë dhimbja e botës u shua.

Trupi i saj ra ngadalë mbi rërë. Valët ia prekën duart, si për ta marrë me vete.

Kapitulli IX - Pas vdekjes

Kur e gjetën, Shkëlqimi ra mbi trupin e saj dhe klithi si bishë e plagosur.
- Mariiiiiinaaaaa!!! Këta të vranë.
Askush nuk guxoi t’i afrohej. Njerëzit në heshtje panë sesi ai ngriti kokën drejt qiellit. Ylli i tyre shndriste më i kuqrremtë se kurrë.

Edhe pse Marina nuk ekzistonte më në këtë botë, balta e mbldhjeve nuk reshti mbi të.
Në mbledhjen e radhës, Zenel Qatipi foli:
— Ishte një vajzë e dobët, viktimë e iluzioneve. Ky njeri pa moral e vrau, - duke drejtuar gishtin nga Shkëlqimi.
Shkëlqimi shpërtheu:
— Jo! Ju e vratë! Ju, me fjalët, me urrejtjen, me gënjeshtrën! Marina është yll, dhe ylli i saj do t’ju ndjekë deri në gjakun tuaj!

— Ky është fundi i një historie të degjeneruar. Partia e ka thënë fjalën e saj, - e mbylli fjalën Zenel Qatipi.

Por Shkëlqimi, me sytë e skuqur nga dhimbja, u ngrit përsëri dhe tha:
— Marina nuk vdiq nga helmi. Ju e vratë. Ju me fjalët tuaja, me helmin tuaj, me urrejtjen tuaj. Ajo tashmë është ylli që s’do t’ju lejojë të flini kurrë.

E nxorën jashtë sallës, e rrahën policët. Por zëri i tij vazhdoi të jehonte. E rrahën përsëri, e tërhoqën zvarrë. Por fjala e tij mbeti si klithmë në qiell.

Kapitulli X - Ylli mbi Drin

Shkëlqimi nuk qeshi më kurrë. Nuk luajti më futboll. Në netët e vona endet buzë Drinit, i flet qiellit:
— Marina, më prit. Do të vij në dritën tënde.

Shkëlqimi u kthye në hije. Nuk preku më topin, nuk kërkoi më punë tjetër. Banoj i vetëm në atë kasolle. Punoj në kooperativë derisa ajo u shpërbë bashkë me sistemin që e polli. Netëve endet buzë Drinit, flet me qiellin.
— Marina, më merr…

Ylli i saj shndriste gjithmonë mbi det. Një dritë e kuqrremtë, një plagë e hapur që qielli nuk e mbylli kurrë.